Deze week gaan we 55 jaar terug in de tijd om een blik te werpen op de formatie van het kabinet Drees IV. Na de Tweede Kamer verkiezingen op 13 juni 1956 waren maar liefst vijf (in)formateurs en vier maanden tijd nodig, eer Willem Drees (PvdA) het formatiewerk kon afronden en de nieuwe bewindslieden door koningin Julia op 13 oktober 1956 werden beëdigd. Het waren tevens de verkiezingen waarbij het aantal Kamerzetels werd uitgebreid van 100 naar 150.
De onderhandelingen
De uitslag van de verkiezingen was als volgt (in zetels): PvdA 50, KVP 49, ARP 15, CHU 13, VVD 13 en SGP 3. De partijen, die het voorgaande kabinet (Drees III: PvdA, KVP, CHU en ARP, bestaand uit 85 van de 100 zetels) hadden gevormd, verloren samen geen enkele zetel. Drees zou als informateur starten met de gesprekken om te komen tot een nieuwe regering. Drees was al sinds 1948 minister-president en was populair onder het volk.
De grootste verschillen leken te bestaan tussen PvdA en KVP. Er waren onder andere verschillen van mening op het gebied van bezitsvorming, Nieuw Guinea, onderwijs en landbouwbeleid. Oud-minister van Financiën Pieter Lieftinck was als informateur betrokken bij de gesprekken tussen deze partijen en slaagde er niet in om de handen op elkaar te krijgen. Even later kreeg Lieftinck van de koningin de opdracht om de mogelijkheden te onderzoeken tot vorming van een kabinet dat het vertrouwen van het parlement zou kunnen verwerven (extra-parlementair). Normaal gesproken wordt gezocht naar een regering die kan rekenen op ‘een vruchtbare samenwerking met de Staten-Generaal.’ Een bijzondere stap voor toen, en één die lijkt op de situatie zoals die in Nederland vorig jaar ontstond tijdens de informatie.
De gesprekken verliepen moeizaam. Er was sprake van een verstoorde relatie tussen de PvdA en de KVP, mede door de gebeurtenissen in het vorige kabinet (onder meer over het bisschoppelijke amendement De katholiek in het openbare leven van deze tijd) en de partijen hadden een felle campagne achter de rug. KVP en ARP wensten elkaar weinig toe te geven. Uiteindelijk bleek een extra-parlementair kabinet niet haalbaar. Zelfs de VVD was nog even in beeld als regeringspartij maar zij trokken zich later terug. Half oktober zag het er naar uit dat er eenzelfde regering zou komen als tijdens Drees III. Een groot knelpunt in de besprekingen was echter nog de verdeling van het aantal ministersposten ten aanzien van de behaalde zetels.
Tot slot
Na vier lange maanden kwam men toch tot een compromis dat leidde tot een meerderheidskabinet van PvdA, CHU, ARP en KVP bestaande uit 127 zetels. Dit was 85 procent van alle zetels. Vergelijk dat eens met de situatie anno 2011, waar de meerderheid tussen de coalitie- en gedoogpartij bestaat uit de kleinst mogelijke marge. Het kabinet Drees IV stond nadien bol van de spanningen en werd in december 1958 demissionair verklaard.
