Spoedcursus Politiek # 10: Het autoriteitsargument

Vrijdag 21 mei 2010

Gisteren zijn de uitkomsten bekend gemaakt van de doorrekening van het Centraal Plan Bureau (CPB). Politici stonden vooraan om direct een reactie te geven op de uitkomsten. Het CPB werd veelal aangehaald als een onafhankelijke instantie die een neutrale analyse wist te geven. Kortom: tijd om stil te staan bij het autoriteitsargument.

Politici doen vaak een beroep op het autoriteitsargument. In debatten wordt verwezen naar onderzoeken, rapportages of meningen van vooraanstaande personen. Maar een autoriteitsargument gaat niet altijd op (de zogenaamde drogreden ‘ad verecundiam’).

Autoriteiten
Autoriteiten zijn er in allerlei vormen en worden ook als zodanig aangehaald. In campagne tijd grijpen politici het CPB natuurlijk aan om hun eigen plannen te profileren. In interviews wordt vaak de tactiek gebruikt om aan de hand van beweringen van anderen het eigen gelijk aan te tonen. Soms kunnen vraagtekens worden geplaatst bij de competentie van de persoon in kwestie, zeker wanneer bepaalde uitspraken niet behoren tot het werkgebied van de ‘autoriteit’. Verder worden onderzoeksrapporten vaak aangehaald, waarbij beweringen niet volledig of soms zelfs in andere bewoordingen gepresenteerd worden. Zo gebruikte de regering Bush ten tijde van de nasleep van 9/11 diverse onderzoeksrapporten in het eigen voordeel door de context van uitspraken achterwege te laten.

In de reclamewereld wordt het autoriteitsargument ontzettend veel gebruikt, en vaak ten onrechte. Er wordt enkel een onderzoeksuitkomst genoemd zonder de achterliggende informatie te vermelden. Toch blijkt uit onderzoek dat dit werkt en de boodschap beter bij mensen blijft hangen.

Aristoteles benoemde de geloofwaardigheid (ethos) al als een belangrijk ingrediënt om te kunnen overtuigen. Politici proberen hun eigen geloofwaardigheid te vergroten door in verkiezingstijd selectief gebruik te maken van informatie die in hun voordeel is. Gisteren hebben we kunnen zien dat de bekendmaking van een onderzoek direct werd gevolgd door tal van reacties en oneliners. De komende weken zullen daar nog veel nieuwe ‘feiten’ bij komen. De kunst is om de echte feiten te onderscheiden van de ‘feiten’ zoals die door partijen worden gepresenteerd.

Tot slot

Tijdens de kredietcrisis is het autoriteitsargument vaak van stal gehaald. Opvallend hierbij was dat beslissingen van het kabinet of een individuele minister werden gepresenteerd als onontkoombaar. Hiermee werd geappelleerd aan het algemene geloof. Denk aan uitspraken als: “Elke econoom weet dat deze beslissing genomen moest worden” of “We moesten deze ingreep doen want onze experts hebben voorgerekend wat het alternatief zou zijn.” Hiermee wordt de gedachte veronachtzaamd dat de expert (of de meerderheid) het volledig mis kan hebben. Er wordt gesuggereerd dat een minister niet anders kon, terwijl dit vaak wel het geval is.