Debatteren als voorbereiding op de toekomst
De 21ste-eeuwse vaardigheden zijn een veel besproken onderwerp in discussies over onderwijs de laatste jaren. Het gaat hierbij om de vaardigheden die nodig zijn om voorbereid te zijn op de huidige en toekomstige samenleving. Een groeiend aantal banen op de arbeidsmarkt vraagt om bepaalde brede vaardigheden, de 21ste-eeuwse vaardigheden. De arbeidsmarkt verandert snel waardoor er minder behoefte is aan hele specifieke vaardigheden en meer behoefte is aan brede vaardigheden die werknemers op allerlei vlakken inzetbaar maken. Brede vaardigheden zorgen ervoor dat werknemers inzetbaar zijn in een toekomstige arbeidsmarkt waarvan men nu nog niet weet hoe deze eruit zal zien.
In januari 2016 heeft Platform Onderwijs 2032 het rapport ‘Ons Onderwijs2032: eindadvies’ uitgebracht met daarin een advies over hoe het curriculum van het onderwijs van de toekomst vormgegeven zou moeten worden. Hierbij werden ideeën gebundeld van: ´leerlingen, leraren, schoolleiders, bestuurders, ouders, vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en maatschappelijke en culturele instellingen’ over hoe het onderwijs van de toekomst eruit zou moeten zien. In dit advies spreekt men over het belang van ‘een vaste basis aan kennis en vaardigheden opdoen, waarmee leerlingen vakoverstijgend denken en leren’, 21ste-eeuwse vaardigheden zijn vakoverstijgende vaardigheden.
Een van de functies van het onderwijs is de kwalificatiefunctie. Dit betekent dat het onderwijs jongeren de juiste tools moet meegeven om een plek te kunnen verwerven op de arbeidsmarkt. Ook heeft het onderwijs een socialisatiefunctie. Dit betekent dat het onderwijs jongeren algemeen geldende normen en waarden moet aanleren om te zorgen dat zij dat zij goed kunnen functioneren binnen de samenleving. Om jongeren goed toe te rusten voor de toekomstige samenleving en arbeidsmarkt zal het onderwijs aandacht moeten besteden aan de 21ste-eeuwse vaardigheden. Zo kan het onderwijs ervoor zorgen dat jongeren de juiste kwalificaties hebben voor de toekomstige arbeidsmarkt en hun plek vinden binnen de huidige en toekomstige samenleving. Uit onderzoek is echter gebleken dat in het huidige curriculum van scholen er vaak nog weinig aandacht is voor deze vaardigheden. Er zijn verschillende vaardigheden die in de literatuur worden bestempeld als 21ste-eeuwse vaardigheden. Kennisnet heeft in samenwerking met Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) een model gemaakt (zie het plaatje) met daarin een elftal 21ste-eeuwse vaardigheden die veel terugkomen in de literatuur over die onderwerp.
Debatvaardigheden als middel voor het verwerven van 21ste-eeuwse vaardigheden
Het aanleren van debatvaardigheden sluit aan op een groot deel van de bovengenoemde vaardigheden en oefenen met debatteren kan gebruikt worden als middel om 21ste-eeuwse vaardigheden aan te leren aan leerlingen. Hieronder worden een aantal 21ste -eeuwse vaardigheden uitgelicht waarvan debatteren in de klas bijdraagt aan de ontwikkeling van deze vaardigheden.
Ten eerste draagt leren debatteren bij aan de ontwikkeling van kritisch denkvermogen. Om te kunnen debatteren over een bepaald onderwerp moeten leerlingen het onderwerp begrijpen en zich er daarom in verdiepen. Het analyseren van informatie, erover discussiëren en het toepassen in een betekenisvolle context zorgt ervoor dat leerlingen op een actieve en effectieve manier leren. Uit onderzoek blijkt dat deze actieve manier van leren hangt samen met de ontwikkeling van kritisch denkvermogen. De leerlingen na afloop van het debat een kritische reflectie laten schrijven over het debat is een effectief middel gebleken om het effect van debatteren in de klas op het kritisch denkvermogen te vergroten. Het is extra leerzaam voor leerlingen als zij beide kanten van het debat voor te moeten bereiden zodat zij zich ook kritisch moeten nadenken over argumenten voor het standpunt dat haaks staat op hun eigen mening.
Ten tweede draagt debatteren in de klas ook bij aan de ontwikkeling van communicatievaardigheden van leerlingen. In een debat zijn zowel vorm als inhoud als van argumentatie van belang. Het gaat er in een debat het niet alleen om wat je zegt maar ook om hoe je het zegt. Gebleken is dat door te oefenen met debatteren leren leerlingen leren hoe ze zich op een gepaste manier kunnen uitdrukken in een gesprek.
Ten derde kan debatteren ook bijdragen aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Bij het voeren van een debat moeten leerlingen soms een standpunt innemen dat niet overeenkomt met hun eigen mening. Door een ander standpunt in te nemen en hierbij argumenten te verzamelen leren leerlingen zich te verplaatsen in anderen. Het leren verplaatsen in het standpunt van iemand anders draagt daarom positief bij aan de ontwikkeling van empathie van leerlingen. Ook voor de ontwikkeling van empathie is het daarom gunstig dat leerlingen zowel argumenten voor als tegen de stelling voorbereiden zodat zij zich ook verplaatsen in een standpunt dat afwijkt van hun eigen mening.
Bij de voorbereiding van een debat is het gebruikelijk dat leerlingen informatie opzoeken ter ondersteuning van hun argumentatie. De voorbereiding van een debat kan zo bijdragen aan de ontwikkeling van informatievaardigheden van leerlingen. Door de leerlingen argumenten op te laten zoeken op internet kan er gelijktijdig aan debatvaardigheden en aan ICT-vaardigheden gewerkt worden. Bij het opzoeken van informatie voor de argumentatie van een debat kan extra aandacht worden besteed aan de kwaliteit van informatie die leerlingen op internet vinden en hoe zij deze informatie het beste kunnen filteren. Op deze manier kunnen lessen over mediawijsheid worden geïntegreerd in debatlessen.
Conclusie
Het trainen van debatvaardigheden kan op verschillende manieren bijdragen aan het verwerven van de vaardigheden die door SLO en Kennisnet worden omschreven als 21ste-eeuwse vaardigheden. Zo kan het trainen van debatvaardigheden onder andere bijdragen aan de ontwikkeling van kritisch denkvermogen, communicatievaardigheden, sociale vaardigheden, informatievaardigheden en mediawijsheid. Uit de wetenschappelijke literatuur is gebleken dat het bijdraagt aan de ontwikkeling van kritisch denkvermogen en empathie als leerlingen zowel voor als tegenargumenten moeten voorbereiden voor een debat. Daarnaast draagt het schrijven van een kritische reflectie op het debat eveneens bij aan de ontwikkeling van empathie. Door toevoegen van deze elementen aan een debat in de klas kan men ervoor zorgen dat debatteren in de klas extra bijdraagt aan de ontwikkeling van de 21ste-eeuwse vaardigheden zoals sociale vaardigheden en kritisch denken.
Deze tekst is geschreven door Tessa Jongejans.
