Obama aanvaardde zijn ambt met de vastberadenheid om “te zoeken naar vrede en veiligheid in een wereld zonder nucleaire wapens”. Voor een publiek van ongeveer 20.000 mensen sprak de Amerikaanse opperbevelhebber op 5 april 2009 in Praag een rede uit waarin hij toezegde zich hard te maken voor een wereld zonder kernwapens. De VS zou de leiding gaan nemen om dit ideaal te realiseren, al voegde hij eraan toe dat dit ideaal waarschijnlijk niet tijdens zijn eigen leven bereikt zou worden.
In het begin van de toespraak vertelt Obama over de geschiedenis van de stad Praag. “Jullie hebben oorlog en vrede gezien. Jullie hebben empires zien groeien en vergaan. Jullie hebben revoluties geleid in de kunst en wetenschap, in politiek en in de dichtkunst.” Hierdoor is meteen duidelijk in wat voor historische stad deze toespraak wordt gegeven. Obama trekt dit door als hij vertelt dat weinigen ooit hadden gedacht dat een man als hij president van de Verenigde Staten zou zijn, dat weinigen gedroomd hadden dat Tsjechië een vrij land zou zijn. “We staan hier vandaag omdat genoeg mensen de geluiden hebben genegeerd dat de wereld niet kon veranderen. We staan hier vandaag vanwege de moed van diegenen die opstonden en zeiden dat vrijheid een recht is voor alle mensen. Ik spreek tot u vandaag in een Europa dat vredig, verenigd en vrij is.”
“Na meer dan vijf decennia van praten, is het nu tijd om het testen van nucleaire wapens eindelijk te beëindigen.”
Zijn betoog neemt de luisteraar mee: “De Koude Oorlog is verdwenen, maar de duizenden wapens uit deze tijd niet.” Een mooie antithese volgt: “De dreiging van een wereldwijde nucleaire oorlog is gedaald, maar het risico van een nucleaire aanslag is gestegen.” Vervolgens onderbouwt hij deze dreiging: “Het testen is doorgegaan en er is een zwarte markt ontstaan voor nucleair materiaal. De technologie om een bom te creëren is breder verspreid. Terroristen zijn vastbesloten om er een te kopen, bouwen of te stelen.” Op deze manier weet iedereen direct dat actie nodig is wil dit scenario geen werkelijkheid worden. Hij gaat nog een stap verder en maakt duidelijk dat niemand hierover zijn schouders kan ophalen: “Dit raakt mensen overal. Eén nucleair wapen dat explodeert in één stad, of het New York of Moskou is, Islamabad of Mumbai, Tokio of Tel Aviv, Parijs of Praag, het kan honderdduizenden doden.” Deze opsomming maakt de boodschap nog krachtiger.
In de speech geeft hij verder een waarschuwing aan Iran, maakt bekend dat de VS een nieuw wapenverdrag met Rusland gaat sluiten en dat “de VS concrete stappen gaat zetten op weg naar een wereld zonder nucleaire wapens.” Generaties lang leek het onvoorstelbaar dat de president van het machtigste land ter wereld zou zeggen dat kernwapens de wereld uit moeten, maar Obama zegt het luid en duidelijk. Naarmate het einde van zijn toespraak nadert komt hij tot zijn actieprogramma. Dit wordt mooi in drieën gebracht: “We zullen nieuwe standaarden zetten, onze samenwerking met Rusland versterken en nieuwe partnerschappen zoeken om nucleair materiaal veilig op te bergen.”
Afsluitend komt Obama terug op waar hij mee begon, dat daden en acties van mensen er toe doen. Op inspirerende wijze spreekt hij tot het Tsjechische publiek en verwijst naar de stemmen van de revolutie uit 1968, die nog steeds door de straten van Praag klinken. En opnieuw zijn er mensen die twijfels hebben. Twijfels of echte internationale samenwerking mogelijk is en of het zin heeft om een doel te stellen dat onmogelijk te halen lijkt. Doordat hij begon met voorbeelden van zaken die onmogelijk leken, maakt hij duidelijk: het heeft wél zin. Als geen ander weet Obama zo een sfeer op te roepen die past bij de boodschap van verbroedering en vrede.
Een jaar later tekenden Amerika en Rusland in Praag de opvolger van het START verdrag, dat in 1991 werd getekend en eind 2009 afliep. Op dat moment beschikten de Amerikanen over meer dan 2.000 wapens met een nucleaire lading. De Russen zouden bijna 3.000 kernwapens bezitten. De VS en Rusland spraken af om dit terug te brengen naar 1.550. President Obama is er dan weliswaar niet in geslaagd om nucleaire wapens helemaal de wereld uit te helpen, maar heeft het internationale commitment voor non-proliferatie en nucleaire ontwapening duidelijk versterkt. Zoals hij zelf een het einde van zijn speech zegt: “Human destiny will be what we make of it.”
