Spoedcursus Politiek # 23: De regeringsverklaring

Vrijdag 15 oktober 2010 

Nu het Kabinet Rutte-Verhagen een feit is wacht iedereen met spanning op de Regeringsverklaring van het nieuwe kabinet. De regeringsverklaring is traditioneel de eerste confrontatie met de Tweede Kamer. Pas als het kabinet bij dit debat niet wordt weggestemd mogen we formeel aannemen dat het nieuwe kabinet het vertrouwen van het parlement heeft. De Nederlandse vertrouwensregel is er op gestoeld dat er vanuit kan worden gegaan dat het kabinet het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging geniet, tot het tegendeel bewezen is. In verscheidene andere landen is het tegenovergestelde het geval. Zo moet de regering in Belgie en Frankrijk bij de regeringsverklaring een motie van vertrouwen krijgen die duidelijk moet maken dat er een meerderheid is in het parlement.

Afleggen regeringsverklaring

De eerste daad van premier Rutte is nu het opstellen van de regeringsverklaring. De minister-president spreekt de regeringsverklaring vervolgens uit in de Tweede Kamer. Nog dezelfde dag, of uiterlijk de volgende dag, debatteert de Tweede Kamer over de verklaring. Bij dit debat zijn (in principe) alle Kamerleden en ministers plus staatssecretarissen aanwezig. Dit jaar is er een bijzondere situatie omdat het debat over de regeringsverklaring in feite ook de Algemene Beschouwingen vervangt. Daarnaast kan, in theorie, ook blijken dat niet alle leden van VVD, CDA en PVV aanwezig zijn, waardoor er bij de stemming geen meerderheid in de Tweede Kamer is. Mochten de Kamerleden Ferrier of Koppejan vallen over de taal van Rutte dan kan dit een einde maken aan dit prille kabinet. Tot nu toe is het slechts één keer gebeurd dat een kabinet direct na zijn aantreden viel. Dat gebeurde in 1939 toen het (beoogde) vijfde kabinet Colijn een motie van afkeuring niet overleefde. 

Dit kabinet werd buiten de partijen om gevormd, hetgeen betekende dat ministers op eigen titel toetraden tot het kabinet. RKSP-fractievoorzitter Deckers stond aan de basis van de motie die het kabinet naar huis stuurde nog voordat het aan de slag kon omdat de formatie diepe wonden had veroorzaakt.

 

Tot slot

Na het debat over de regeringsverklaring blijkt hoe de Tweede Kamer de nieuwe regering ontvangt. Het kabinet moet kunnen rekenen op een goede samenwerking met het parlement. Het is ook niet voor niets dat Koningin Beatrix in haar formatie opdrachten altijd aanhaalt dat er een basis voor een ‘vruchtbare samenwerking met de Staten Generaal’ moet zijn. Dit jaar kunnen we flink wat vuurwerk verwachten van de politiek leiders in de Tweede Kamer. Het zullen harde confrontaties worden tussen het minderheidskabinet en de oppositie, waarbij Rutte meteen een goede vuurdoop beleeft als kersvers premier.

 

 

Het vijfde kabinet Colijn viel tijdens de eerste confrontatie met het parlement.