Deze week werd duidelijk dat Job Cohen de enige lijsttrekkerskandidaat is van de PvdA voor de Tweede Kamerverkiezingen in juni. Een bizarre leiderschapswissel vorige week vrijdag maakte van Cohen in één klap de grote kanshebber op het premierschap.
Een lijsttrekker is een erg belangrijk uithangbord voor een partij. De posters met lijsttrekkers sieren binnenkort weer het hele land en een lijsttrekker is hét politieke gezicht van een partij. De lijsttrekker wordt steeds belangrijker en moet in staat zijn om als waar stemmenkanon te fungeren. De wissel bij de PvdA lijkt vooralsnog door de kiezers beloond te worden, in de peiling van NOVA is de partij inmiddels de grootste.
Hoe kan het ook gaan?
Rita Verdonk slaagde er in 2006 in om veel meer stemmen dan de lijsttrekker te bemachtigen. 620.555 mensen stemden op haar als tweede op de lijst. Verdonk haalde dit grandioze resultaat vervolgens te pas en te onpas naar voren. Inmiddels is ze lijsttrekker van haar eigen partij en zweeft ze tussen de 0 en 1 zetels in de peilingen.
Het CDA maakt momenteel opnieuw een discussie door over de mogelijke lijsttrekker. In 1994 zei Ruud Lubbers (die de politiek zou verlaten) dat hij van plan was om op de nummer 3 van de lijst te stemmen, Ernst Hirsch Ballin, en niet op de lijsttrekker Elco Brinkman. De verkiezingsuitslag was desastreus en het CDA bleef acht jaar in de oppositie.
Een lijsttrekker heeft geen makkelijke klus en moet tot veel in staat zijn. Daarom wordt het aanwijzen van de lijsttrekker vaak voorgekookt door de partijtop. In verkiezingstijd kan een partij geen trammelant gebruiken. De discussie in het CDA op dit moment verzwakt de positie van Balkenende, en de benoeming van een opvolger nu zal ongetwijfeld leiden tot nog meer verdeeldheid.
In principe kan elk lid van een politieke partij zich kandidaat stellen voor het lijsttrekkerschap. Door de partij wordt echter besloten wie de lijsttrekker wordt, de procedures hiervoor verschillen per partij.
Tot halverwege de twintigste eeuw kwam het voordat partijen soms wel acht verschillende lijsttrekkers hadden voor Kamerverkiezingen. Dit kwam doordat ons land toen een districtenstelsel kende, waarbij districten verschillende kandidatenlijsten hadden.
Tot slot
Ria Beckers was in 1977 de eerste vrouwelijke lijsttrekker in ons land. Voor de PPR was zij vier keer lijsttrekker, en in 1989 nog een keer voor Groenlinks. In 1994 probeerde Groenlinks het met een duo-lijsttrekkerschap in de campagne. Het duo Ina Brouwer (na de verkiezingen teleurgesteld opgestapt) en Mohammed Rabbae maakte echter dat Groenlinks 1 zetel verloor. Het congres van de partij maakte aan de mogelijkheid voor een nieuw duo-lijsttrekkerschap vervolgens snel een einde.
Groenlinks in 1994 met twee lijsttrekkers. Geen geslaagd experiment.
