Deze week verscheen een bijdrage van Frits Bloemberg in Binnenlands Bestuur. Het artikel gaat in op de aanstaande campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen en de rol die raadsleden spelen in de lokale samenleving:
De start van het seizoen gaat gepaard met berichtgeving over de moeite die politieke partijen hebben om kandidaten voor het raadslidmaatschap te vinden. “Het is lastig mensen te overtuigen van de zin van lokale politiek” zegt Jos Duis (CDA) in het Eindhovens Dagblad. Deze uitspraak benadrukt precies datgene waar partijen mee worstelen: hoe zichtbare resultaten zo goed mogelijk te tonen.
Dat lokale politiek veelal als weinig sexy wordt gezien is een gegeven. Volgens een onderzoek van Bas Denters is slechts 7% van de burgers eventueel bereid om zich kandidaat te stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dit terwijl het raadslidmaatschap een prachtige manier is om te werken aan de ontwikkeling van het dorp of de stad. Maar ook een vak dat steeds ingewikkelder wordt. In de praktijk zie ik bij raadsleden de worsteling. Het raadswerk vraagt inhoudelijke beleidskennis, politieke vaardigheden en het werk is nooit klaar. Maar wie het vak eenmaal beheerst kan in vier jaar redelijk wat bereiken en een stempel drukken op lokale ontwikkelingen.
Maar hoe kan het dat burgers onvoldoende zien “wat de zin is van de lokale politiek”? In het onderzoek van Denters kan 40% van de burgers geen naam van een raadslid noemen. Naar mijn idee maken raadsleden gedurende de zittingstermijn onvoldoende zichtbaar wat de onderscheidende kracht is van hun partij. Voor een beperkte groep insiders is het politieke proces inzichtelijk, maar voor veel buitenstaanders niet. Daarbij wordt de aandacht van lokale media steeds beperkter. Politici zullen dus zelf nog meer moeten doen om hún verhaal te vertellen en de noodzaak van de lokale politiek te duiden. Dit kan eigenlijk alleen door oog te hebben voor hun volksvertegenwoordigende rol.
Dat is allemaal makkelijker gezegd dan gedaan. Toch zijn er veel kansen. Politici kunnen vaker het voortouw nemen in het organiseren van thematische bijeenkomsten om te laten zien dat de dialoog met de kiezer niet stopt na de campagne. Raadsleden kunnen meer gebruik maken van de kennis van inwoners en die inzetten voor de gemeenschap nu mensen zich steeds minder associëren met één partij. De oude organisatievorm van een politieke partij sluit niet goed meer aan bij de samenleving van nu, maar mensen zijn wel te porren om de schouders te zetten onder een doel dat zij belangrijk vinden. Er zouden daarom veel meer thematische werkgroepen met burgers gevormd kunnen worden. Verder is het van groot belang om de betrokkenen te blijven informeren over wat er met hun bijdrage is gedaan. Door te tonen dat politiek geen black box is zal het begrip en de waardering toenemen. Want één van de grootste frustraties van veel burgers is het gevoel dat de politiek onvoldoende doet voor de burger. Dat kan maar op één manier bestreden worden: de noodzaak van de lokale democratie altijd en overal, consequent en onvermoeibaar tonen. En voor raadsleden is het mooie: iedereen kan je toekomstige collega zijn.
Nu de taakomvang van de raad door decentralisatie steeds meer toeneemt ligt de dreiging op de loer dat raadsleden worden opgeslokt door hun bestuurlijke werk. Uit het Raadsledenonderzoek 2012 bleek dat raadsleden 29% van hun tijd besteden aan volksvertegenwoordigende activiteiten. Het risico bestaat dat het contact met de samenleving een steeds kleiner onderdeel wordt. Dat zou bijzonder schadelijk zijn voor de lokale democratie en de legitimiteit ondermijnen. Natuurlijk realiseer ik me dat er al veel wordt gevraagd van onze volksvertegenwoordigers. Gebrek aan tijd is misschien wel het allergrootste probleem. Maar het geloof in verandering is voor hen de onzichtbare brandstof, en dat geloof mogen de inwoners van de 408 gemeenten in ons land veel vaker zien dan eens in de vier jaar.
Frits Bloemberg is historicus, bestuurskundige en directeur van Het Debatbureau.
